لباس و پوشش تابستانه

آداب لباس پوشیدن در طب ایرانی مفصل و برای هر فصل اختصاصی و مجزا است و دقت در ریزه کاری های آن ضامن سلامت مزاج بدن و آرامش روح ماست.

هرچند امروزه یکی از چیزهایی که از آن غفلت می‌شود نوع پوشش‌ است و متأسفانه گاهی وقت‌ها لباس‌های تابستانی و زمستانی خیلی از افراد با هم فرقی ندارد، یعنی دقت به جنس، رنگ، تنگی و گشادی و… را در فصل‌های مختلف رعایت نمی‌کنند، درحالی‌که از قدیم‌الایام در طب سنتی تفاوت پوشش و جنس و نوع و رنگ لباسی که در هر فصل استفاده می‌شود، از اصول مهم حفظ سلامتی بوده است.

اهمیت پوست در طب سنتی

بگذارید اول در مورد این‌که پوست بدن ما چه می‌کند و چقدر اهمیت دارد با هم صحبت کنیم. می‌دانید طب سنتی ما، پوست‌ را هم ریۀ دوم بدن می‌داند و هم کلیۀ دوم. یعنی از دو طریقی که ما دفع سموم و فضولات داریم پوست هم مشارکت می کند. یکی از طریق فضای تنفسی که دُخان‌ و بخارات تولید شده از دیدگاه طب سنتی و از لحاظ طب جدید هم مواد زیادی و زائد مثل دی‌اکسید کربن و… را از طریق تنفس خارج می‌کنیم، از طریق پوست هم ما به همین میزان دفع بخارات و دُخانات داریم و شاید به خاطر وسعت پوست حتی عملکرد آن خیلی وسیع‌تر می‌شود ، چون می‌دانید بزرگ‌ترین اندام در بدن ما پوست است.

و از طرفی حتی سمومی که از طریق کلیه‌ها، از مسیر مثانه به‌صورت ادرار (بول) خارج می‌شود از دیدگاه طب سنتی، بخشی به سمت پوست هدایت شده و از منافذ آن دفع می شود و در برخی روشهای درمانی طب ایرانی می‌شود به طریقی این سموم را به سطح پوست کشاند و از آن طریق فضولات را دفع و به کلیۀ نارسا کمک کرد.

بحث مفصلی در طب سنتی دارد و حتی برخی از اساتید ما دارند در طب سنتی روشی را طراحی می‌کنند که کسانی‌که الآن دیالیزی هستند با تقویت کردن دفع فضولات از مسیر پوست بتوانند دفعات دیالیز را کم کنند و آن سموم و مواد دفعی را  از طریق پوست خارج کنند، البته هنوز در مرحله‌ی کارآزمایی است.

منظور بیان اهمیت پوست در طب ایرانی و ارزش سلامت آنست.

اهمیت سلامت منافذ پوست

پوست اندامی است که دارای سوراخ‌های ریزی است، ما در طب سنتی به آن (مسام) می‌گوئیم. این مسام خیلی اهمیت دارند، اگر باز یا بسته شوند، اگر مسدود شوند و اگر بیش از اندازه باز بمانند، یا بیش از حد فشرده شوند، در بدن ما بیماری ایجاد می‌کنند ، پس در فصلی گرم مثل تابستان، که باید بخارات و حرارت‌های زائد را از بدن دفع کنیم و عرق و رطوبات که همراه با فضولات و مواد دفعی هستند را خارج نماییم باید از پوست مراقبت ویژه داشته باشیم.

اگر در چنین شرایطی پوشش مناسبی برای پوست انتخاب نکنیم و با پوشش تنگ یا نامطلوب مسام سطح پوست را ببندیم و مسدود کنیم، به کل سیستم حیاتی درونی‌ یعنی به قلب و کبد و ریه لطمه می‌زنیم، از همه مهم‌تر به روح لطمه می‌زنیم، چون روح بیش‌ترین احتیاج را به ترویح داره، یعنی هوارسانی و تنفس بیش‌ترین نیاز روح است و اگر این منافذ بسته باشند حال قلب و روح و ریه و کبد بد می شود. شما هم تجربه کرده اید ، که وقتی کسی لباس تنگ می‌پوشد حال قلبش می‌گیرد، می‌گوید انگار دلم گرفته، واقعاً این حقیقتی است. چون درحالی‌که لباس تنگ است و مسام پوست را بسته و پوست نمی‌تواند درست تنفس کند روح هم نمی‌تواند درست تنفس کند.

بنابراین پوست در تبادل بخارات، حرارت، عرق و فضولات دفعی نقش بسیار مهم و اساسی دارد و محافظت از آن در هر فصلی و تعدیل مسام که به اندازه‌ی کافی باز و بسته باشد و هیچ سدّه‌ای، راه‌بندانی در مسیرش وجود نداشته باشد که بتواند تهویه و تصفیه‌ را درست انجام دهد از اصول مهم پوشش در فصل گرما است.

خصوصیات مهم لباس در طب ایرانی

چهار خصلت ‌را برای لباس همیشه به یاد داشته باشید:

 لطافت و ضخامت لباس

 جنس لباس

 رنگ لباس

 گشادی و تنگی لباس

 این خصوصیات‌ را برای انتخاب یک لباس مناسب در هر شرایطی باید مدنظر داشته باشیم.

لباس تابستانه در طب ایرانی

خصوصیت شماره یک: لطافت لباس

 به فصل تابستان که می‌رسیم، از نظر لطافت و ضخامت باید لباس لطیف انتخاب کنیم. لطیف در پوشش یعنی لباسی که اجازه‌ی عبور هوا را از خود بدهد، هر جنسی که باشد این قانون صدق می کند. یک وقت می‌بینید یک لباسی است با وجود این‌که جنس مناسبی ندارد، اما یک جوری این تخلخل و هوا رسانی را در او تعبیه کرده اند و با وجود این‌که ما جنسش ‌را قبول نداریم اما نسبت به لباسی که متراکم است و نمی گذارد  هوا رد شود ترجیح دارد. پس لطافت و ضخامت برمی‌گردد به این که اجازه‌ی ورود هوا از بیرون به درون و اجازه‌ی رد شدن بخار و حرارت و غیره از درون به بیرون‌ را بدهد. پس در خصوصیت شماره یک ترجیح می‌دهیم در فصل گرما لباس ما لطیف باشد.

 حالا فرض کنید افرادی مجبور هستند به دلایلی چند پوشش روی هم داشته باشند، مثلاً خانم‌ها که باید چادر ، مقنعه و روسری‌، مانتو و احتمالاً یک عرق‌گیر هم زیر مانتو بپوشند، و هرکدام از این‌ها متکاثف و به هم پیوسته و بدون منافذ باشند چه غوغایی ایجاد می‌شود، نه یک ذره هوا می‌تواند درون برود، نه یک ذره بخارات می‌تواند خارج شود. اما اگه هرکدام از این‌ها درصدی از لطافت را داشته باشند تحمل گرمای تابستان و احتمال حفظ سلامتی بسیار بیشتر می شود. مثلاً ما ترجیح می‌دهیم خانم‌ها چادرهای تابستانه داشته باشند، یعنی چادرهایی که لطیف‌تر هستند که هوا بتواند در این‌ها جریان پیدا کند، پوشش روسری‌ و مقنعه همین‌طور، لطیف‌تر باشد و مانتو هم همین‌طور، همه‌ی لباس‌ها، چون چند لایه روی هم قرار می‌گیرد دقت در این نکته مهم است.

در آقایان هم همین‌طور. ما وقتی می‌گوئیم لطیف یعنی انتظار داریم کت زمستانه و تابستانه آقایان حتماً با هم فرق داشته باشد و حتی‌الامکان اگر می‌توانند در تابستان کت استفاده نکنند، چون نمی‌گذارد تبادل هوا انجام بگیرد و یا اگر استفاده می‌شود از انواع لطیف‌تر استفاده شود که به راحتی هوا را درون خود جریان دهد.

خصوصیت شماره دو: جنس کتان و نخ

در طب ایرانی جنس‌های خیلی خوب و مناسب برای فصل گرما، جنس‌های نخی و کتانی هستند. کتان از نخ خنک‌تر است و کتان نسبت به پنبه در درجه‌ی اول قرار می‌گیرد. یک خصوصیاتی در کتاب‌های طب ایرانی آمده است که جالب است: گفته کتان و نخ شسته شده، آب دیده و کهنه بهتر است.

چرا کتان آب دیده؟

 چون کتان در واقع جنس سرد و خشک دارد چند بار که شسته می‌شود خشکی اش از بین می‌رود و رطوبت مزاج آن بهتر می شود و چون ما در تابستان سردی و تری می‌خواهیم، نمی‌خواهیم هیچ خشکی اضافه شود و نمی‌خواهیم کتان که با پوست تماس پیدا کرد رطوبتش ‌را از پوست بدن ما بگیرد می‌گوییم اگر کتان شسته شده باشد ارجح است. ببنید چقدر ظرافت در طب سنتی ما است. اینقدر دقیق به این‌ها نگاه می‌کردند که مزاج لباس ‌را با مزاج بدن و مزاج فصل تنظیم می کردند که کمترین آسیب را برساند و بیش‌ترین بهره ‌را از آن ببرد.

 بنابراین نخ و کتان در تابستان بهترین‌ها هستند. لباس‌های کتانی در درجۀ اول و پنبه‌ای در درجۀ ‌دوم.

لباسهای پلاستیکی ممنوع

پس در نتیجه ما نه الیاف طبیعی مثل پشم و خز و چرم و… را انتخاب می‌کنیم چون آن‌ها گرمابخش هستند و گرما را درون خود نگه می‌دارند و نه الیاف مصنوعی که پلاستیک در خود دارند که متأسفانه خیلی رایج شده و به خاطر ارزانی هم خیلی مورد اقبال افراد قرار می‌گیرد، ظاهر لباس را نگاه می‌کنی خیلی ظریف و نازک ولی وقتی می‌پوشی، چون هم خیلی متکاثف است و هم اجازه نمی دهد تبادل رطوبتی و حرارتی در بدن درست انجام بگیرد عامل حساسیت و اگزما می‌شود و باعث انباشتگی حرارت در درون می‌شود و فرد بدون این‌که بداند، گرمای زیادی به بدن خود تحمیل می‌کند.

خصوصیت شماره سه: رنگ روشن

سومین مورد هم که باید اشاره کنیم رنگ است. رنگ لباس تابستانه باید روشن باشد.

در فصل گرما از رنگ‌های سفید و روشن استفاده کنید و بنا به جنس و سن و سلیقه افراد می‌توانید از رنگ‌های صورتی، آبی آسمانی، پسته‌ای، لیمویی و علی‌الخصوص سفید در پوشش خود استفاده کنید.

رنگ فارغ از جنس و لطافت و ضخامت، قوه‌ی خاصی در جذب حرارت یا دفع و بازتاب حرارت دارد و رنگ‌های روشن خصوصاً سفید، حرارت ‌را درون خود نگه نمی‌دارند و برمی‌گردانند و رنگ‌های تیره و خصوصاً مشکی ، حرارت‌ را درون خود نگه می‌دارند و موجب انباشتگی حرارت می‌شوند بنابراین تبادل حرارتی و خنک‌سازی بدن ‌را دچار اختلال می‌کنند و چه خوب است همۀ ما این پذیرش را در جامعه به‌وجود بیاوریم که تابستان انتظار داشته باشیم رنگ‌های روشن را بیش‌تر ببینیم، خیلی عجیب و نامتعارف نباشد و همه افراد این قانون ‌را رعایت کنند تا عادی شود.

خصوصیت شماره چهار: گشاد بودن

آخرین نکته که در پوشش خیلی مورد تأکید است، آزاد بودن و گشاد بودن لباس‌های تابستانه است. همان‌طور که گفتم ممکن است یک وقتی متخلخل نبودن جنس لباس باعث بسته شدن مسام و عدم تبادل شود و یک وقتی  ما با خود لباس، پوست‌ را آنقدر فشرده کنیم که مسام به هم بچسبد و نتواند بخارات و فضولات و عرق را بیرون بریزد و حرارت ‌را تبادل کند و هوای خنک‌ را وارد کند.

چه کل لباس تنگ باشد، و چه حتی به‌طور موضعی لباس تنگ باشد آسیب زاست، خصوصاً در ناحیه‌ی قفسه سینه و قلب بعنوان مرکز تولید روح اگر فشردگی خاصی در این‌جا باشد که نتواند حرکت‌های لازم را انجام دهد،  باز به اختلال تبادل حرارتی منجر می شود و به سلامتی بدن لطمه می زند.

 علاوه بر این لباس تنگ در توصیه های اسلامی ما هم مکروه است.

نوسان دما بسیار بیماریزاست.

دو تا نکته‌ی خیلی مهم است. یکی این‌که متأسفانه چون ما تعادل هوایی‌ را در تابستان رعایت نمی‌کنیم و چون ناگهان زیر کولر و سردکننده ها می‌رویم باید یک توصیه‌ی ویژه‌ی پوشش هم در فصل تابستان بگذاریم که لطفاً وقتی سر عرق دارد، از حمام درآمده اید، یا بدن به واسطه‌ی گرمای هوا رطوبت دارد، ناگهان جلوی کولرها قرار نگیرید، حداقل پوشش بیشتر خصوصاً برای سر قرار دهید و از نوسان دما شدیداً پرهیز کنید. سر ناحیه‌ی آسیب‌پذیری است و اگر سر شروع کرد به دفع فضولات نامتناسبی که ما به آن (نزله) می‌گوئیم ، کل بدن بیمار خواهد شد. در طب سنتی به نزله می‌گوئیم ام‌الامراض. یعنی عامل اولیه و ریشۀ بسیاری از بیماری‌ها همین ریزش‌هایی است که از سر شروع می‌شود و خیلی از افراد هم مبتلا هستند.

محافظت از سر در برابر سرما

ما قوانین حفاظت از سر‌ را در طول زمان از یاد برده ایم و این امر مهم را نادیده می‌گیریم. حتی در فصل گرما با یک پوشش لطیف از سر محافظت کنید، اگر شب است می‌خواهید بخوابید و یا اگر روز است و جلوی کولرقرار گرفتید، حداقل یک پوششی روی سر قرار دهید و بدن را خنک کنید، نگذارید وقتی سر رطوبت و عرق دارد سرما بخورد.

هرگز مانع خروج عرق نشوید

نکته‌ی دوم: به هیچ‌وجه جلوی ریزش عرق گرفته نشود.

 چه بواسطه نوع پوشش‌ و لباس، چه با مالیدن مواد ضد عرق شیمیایی یا گیاهی عرق را سرکوب نکنید.

یکی برمی‌دارد زاج می‌زند، یکی سدر می‌زند، یکی دئودورانت می‌زند و دئودورانت‌هایی هستند که رولی هستند و یک لایه روی منافذ عرق کشیده می‌شود و همه ‌را مسدود می‌کند. همه اینها ممنوع است. همین الان با قاطعیت در تحقیقات جدید سرطان‌زایی‌شان -خصوصاً در بدخیمی های غدد عرق- محرز شده است.

پس به هیچ‌وجه خصوصاً در فصل عرق ریزش مثل تابستان، چه به وسیله‌ی پوشش نامناسب، چه با مواد موضعی و مالیدنی جلوی جریان عرق‌ را نگیرید.