نوشیدنی های مناسب فصل تابستان

در  میانۀ روزهای بلند تابستان خیلی از مردم دوست دارند چیزهایی بخورند که مناسب فصل گرم و خشک باشد و به سلامتی آنها کمک کند. حتماً می دانید که در این فصل بدن به رطوبت بیشتری نیاز دارد و بهتر است میان وعده ها در این راستا تنظیم شوند.

در طب سنتی آب نوشیدن در فصل گرما ، متناسب با رطوبتی که پایۀ بدن فرد است و مزاج او را تشکیل می دهد ، لازم و ضروری است و برخلاف اینکه خیلی ها فکر می کنند که طب سنتی با نوشیدن آب خیلی موافق نیست، اتفاقا آب نوشیدن -متناسب با آنچه از رطوبات بدن از دست رفته است- از واجبات نوشیدن در طب سنتی است.

دلایل غفلت از نوشیدن

ما گاهی فراموش می کنیم آب بنوشیم و یکی از چیزهایی که باعث می‌شود نوشیدن را فراموش کنیم استرس است ، استرس مرکز عطش را خاموش می‌کند و وقتی خیلی مشغولیم و هیجان یا اضطراب داریم یادمان می‌رود که بدن نیاز به آب دارد.

یکی دیگر از علل عطش نداشتن و غفلت از نوشیدن (پیری) است. در پیران معمولاً مرکز عطش درست کار نمی کند ، دلایل پیچیده ای دارد -الان نمی خواهیم وارد آن شویم- اما سالمندان با وجود حضور در مقطع خشک سنی و نیاز به رطوبت کافی به دلایلی از نوشیدن مایعات غافل می شوند.

پس کسانی که خیلی پر استرس هستند و کارها و رفتارهای اجتماعی هیجانی دارند و همچنین پیران و سالمندان حواسشان باشد که بدون اینکه مرکز عطش گزارش تشنگی دهد به صورت منظم و ساعت بندی شده در طول تابستان و متناسب با تعریق و فعالیت آب مصرف کنند.

قوانین نوشیدن در طب ایرانی

آب را چطور بنوشیم؟  با چه دمایی بخوریم؟ آیا ما اجازه داریم توی آب نوشیدنی یخ بیاندازیم؟ آیا اجازه داریم آب را در یخچال بگذاریم؟  اگر در یخچال گذاشتیم تا چه دمایی اجازه داریم آن را سرد کنیم؟  اینها قوانین خیلی مهمی هستند ، خیلی مهم ، که باید با هم مرور کنیم. خیلی از بیماری های کبد در اثر نوشیدن ناگهانی آب سرد تولید می‌شود . اگر مردم می‌دانستند درصد بالایی از دیابت ها و تنبلی کبد و اختلالات متابولیسمی و کوتاهی عمر به خاطر همین سرد کردن های ناگهانی کبد است ، مطمئناً در نوع نوشیدن آب تجدید نظر می کردند. متاسفانه می بینیم که افراد حتی در زمستان هم آب سرد کن یخچال ها را خاموش نمی کنند و آب سرد با برودت زیاد استفاده می کنند.  این کار خصوصاً وقتی معده خالی است به شدت برای بدن مضر است.

نوشیدن آب خیلی سرد با معده خالی ممنوع

فرد معمولاً وقتی از گرمای بیرون به خانه می آید ، عطش دارد احساس گرما دارد چیزی هم هنوز نخورده ، یک حجم قابل توجهی آب خیلی سرد استفاده می کند ، خودش گاهی وقتها حس می کند تا مغز سر و تا عمق جگر یخ می کند یا درد می گیرد. این به علت انعکاس عصبی و صعود بخاراتی است که  ناگهان از درون گرم فرد به علت ریختن آب سرد ایجاد می‌شود. مثل سنگی داغ که آب سرد روی آن بپاشید ، بخار تولید می‌شود ، در بدن ما هم همین اتفاق می افتد در تماس با اندام های داغ درونی بخاراتی تولید می شود که به شدت برای دماغ و مغز ما مضر و بیماری زاست و جبران ناپذیر است. بعضی وقتها عوارضی که به جای می گذارد قابل جبران نیست.

و هم‌چنین آب سرد نوشیده شده بدون هیچ مانعی -چون غذایی داخل معده نیست-، به سمت کبد می رود ، کبد را سرد می کند و سردی کبد آغاز تعداد زیادی از بیماری های درونی ماست. کبد خیلی عضو مهمی است. کبد مرکز عمده کنترل بیماری و سلامت داخلی است. بنابراین به شدت توصیه می کنم وقتی از بیرون از فضای گرم از زیر آفتاب به منزل تشریف می آورید و اراده می کنید که آب بنوشید اول کمی در هوای خنک تأمل کنید ، در طب سنتی می گوییم: اول هوای خنک بنوشید ، استنشاق هوای خنک کنید تا حرارت درونی کمی پایین بیاید و آرامش بر بدن مستولی شود و میزان واقعی عطش مشخص شود ، یعنی با ولع آب ننوشید. بعد آب (معتدل البرد) بنوشید ، یعنی سرما داشته باشد ، چون تابستان است لازم است آب خنک باشد اما نه یخ باشد و نه خیلی سرد باشد. نمی توانم درجۀ دما برای آن تعیین کنم چون هر بدنی متناسب خودش باید تعیین کند ، یعنی کسی که مزاجش سرد و تر یا سرد و خشک است باید معتدل البرد را با دمای بدن خود بسنجد ، کسی که گرم مزاج است باید نسبت به بدن خود بسنجد . اما مسلماً در حدی که یخ باشد ممنوع است .

پس یک قانون ، آب را در یخچال می توانیم بگذاریم اما وقتی از یخچال بیرون می آورید ببینید دمای آن چقدر است یا دمای یخچال را تنظیم کنید که از یک حدی سردتر نکند -متناسب مزاج- و یا اینکه اگر بیرون آوردید و دیدید سرد است مقداری آب معتدل به آن اضافه کنید تا در عین حال که خنک باشد و از خوردن آن احساس آرامش و راحتی و حس خنکی مطبوع کنید اما درون بدن و مزاج را خیلی سرد نکنید.

یخ خوردنی نیست

و دوم اینکه به هیچ وجه و در هیچ شرایطی یخ در آب نیاندازید. اصلا یخ در طب سنتی خوردنی نیست و ما اجازه نداریم یخ در آب بیاندازیم. در طب سنتی گفته شده است باید خنک کردن آب با برف و ثلج -یا همان یخ- با حائل باشد یعنی مثلا دیدید وقتی فالوده درست می کنند یخ در ظرف بیرونی است و مواد در ظرف داخلی سرد و منعقد می شود، نمونه همین دستور است. تقریباً مثل یخچال های امروز ما می‌شود ، یعنی یخ در آب نیست اما از بیرون دارد خنک می کند ، این اجازه داده شده است. اما یخ داخل آب نه! به هیچوجه! پس یخ در بهشت و یخمک و بستنی اگر یخ زده باشد و غیره جزو ممنوعیات طب سنتی است.

حالا بستنی که یک دروغ بزرگ است به خاطر اینکه مزاج بستنی کلاً گرم است به خاطر وانیل بالا و شیرینی زیاد و افزودنی هایی که دارد ولی چون دمای بالفعل آن سرد است افراد فکر می کنند خنک می شوند اما درواقع دارند دمای معده را سرد و مزاج بدن را گرم می کنند.

نوشیدنی های ترش و شیرین

از آب که بگذریم که بهترین نوشیدنی هاست ، نوشیدنی هایی با طعم ترش اصلاح شده هم در تابستان مفید است. در طب سنتی همیشه ترشی را باید اصلاح کنیم. بهترین مصلح ترشی ها هم شیرینی ها هستند . یعنی همین شربت های طعم ترش مزه که درست می کنیم و خیلی هم در تابستان از آن لذت می بریم ، واقعاً بهترین معدلات صفرا هستند و هیجان صفرا را تعدیل می کنند و باعث می شوند خنکی به عمق بدن ما برسد علاوه بر اینکه صفرای زائد را هم به سمت دفع شدن هدایت می کنند، هم درمان است و هم تسکین عطش .

شربت آبلیمو

بنابراین شربت آبلیمو ، خیلی رایج است و خیلی هم خوب است ، حواسمان باشد خیلی ترش مزه نباشد ، ترشی اگر در نوشیدنی حدّت داشته باشد ، خودش باعث ترشح صفرا می شود -یعنی به هیجان آورندۀ صفراست- بنابراین شربت آبلیمویی که ملس باشد و ترشی غالب نباشد عالی است.

سکنجبین تابستانه

شربت سکنجبین بهترین شربت های تابستانه است. و برای گرما زدگی تابستان دواست. البته سکنجبین تابستان غالباً بهتر است شکری باشد، یعنی ما سکنجبین عسلی را برای تابستان خیلی توصیه نمی کنیم . در شربت سکنجبین تابستانه خیلی راحت میتوانید شکر را قوام بیاورید و در مرحله آخر سرکه را اضافه کنید و خیلی سرکه جوش نخورد و بگذارید بخار آن برود و اگر خواستید بنا به سلیقه و ذائقه خود کمی گلاب بیدمشک عرق نعنا -بسته به اینکه چطور می‌خواهید تعدیل کنید-بیافزایید و در یخچال بگذارید و هنگام عطش آب کافی و خنک اضافه کنید و با کمی خاکشیر و دانه های لعاب دار که حافظ رطوبت هستند شربت درست کنید و مراقب باشید خیلی سرد نباشد و نوش جان کنید.

شربتها و میوه های ملس

شربت ریواس و شربت انار که در طب سنتی ما نحوه درست کردن آن آمده است و شربت آلبالو از چیزهایی است که خیلی استفاده می شود و میوه های ترش و شیرین ، اینها برای میان وعده تابستانه میوه های خیلی خوبی هستند ، مثلا انار در تابستان نداریم اما دانه ی انار را از قدیم خشک می کردند (ناردانه) به آن می‌گفتند و در غذاها پودر می کردند ، استفاده می کردند و نارنج هم بسیار مفید است یادتان باشد بهترین ترشی ها برای سیستم اعصاب ما ، که کمترین ضرر را به اعصاب می زند نارنج است ، بنابراین آب نارنج را هم مثل شربت آبلیمو ، شربت کنید و میل کنید.

میوه های مناسب فصل گرما

یک توضیح مختصری هم درمورد میوه ها  بدهم. میوه هایی که در فصل تابستان خیلی خوب هستند ، میوه هایی اند که میل به خنکی و سردی داشته باشند و تری که غالباً همراه همه میوه های تازه هست. بهترین میوه های تابستان که هم درمان است هم مسهل صفراست هم تعدیل کنندۀ مزاج فصل است و هم رفع عطش می کند ، آلو است . آلو از بهترین هاست و من توصیه می کنم مصرف آلو را در تابستان به اندازۀ کافی داشته باشید. از یبوست های تابستانی جلوگیری می کند و از گرما زدگی ، عطش، غلبه صفرا، جمع شدن سموم گرم و … . آلوی سیاه از همۀ آلوها در طب سنتی ما بهتر اعلام شده ، اگر دیدید گرما زده شدید و معده سالمی دارید اول بنشینید مقداری آلو بخورید چون می تواند به آسانی گرمازدگی را درمان کند ، آلبالو و گیلاس تا حدی از گروه آلو محسوب می شوند و اثر مشابهی دارند اما به پای آلو نمی رسند.

روی میوه های نارس خیلی مانور نمی دهم ، مثل گوجه سبز و چغاله بادام. این ها میوه های خام محسوب می شوند و خوردنشان خیلی توصیه نشده است.

 قوانین مصرف هندوانه در طب سنتی

هندوانه از میوه های خیلی شایع این فصل است که اگر معده خوبی داشته باشید بسیار در رفع عطش مفید است. چون هندوانه علی رغم اینکه میوه است اما سنگین هضم است ، یعنی بعضی معده ها نمی توانند خوب آنرا هضم کند ولی اگر معده با هندوانه مشکلی ندارد و البته اگر در شدت عطش نباشد می تواند به اعتدال مصرف شود. میوه ها کلاً چون لطیف هستند ، در شدت گرما و عطش اگر ناگهانی با معده خالی خورده شوند ممکن است که حالت بیمارگونۀ صفرازایی را تشدید کنند، ما می گوییم: (استحاله به خلط غالب پیدا می کنند) ، و صفرایی که الان در معده به علت شدت حرارت غالب است ، میوه را به خودش تبدیل می کند و صفرای بیشتری تولید می شود پس عامل بیماری می شود.

هندوانه می تواند عصرانۀ خوبی باشد البته هر وقت از روزهای گرم تابستان می توانید استفاده کنید فقط اگر در حالت حرارت و عطش هستید  اول کمی بنشینید و آرام بگیرید تا حرارت درون پایین بیاید و هوای خنک استنشاق کنید و در خوردن هندوانه و نوشیدن شربتها و آب خنک عجله نکنید. علاوه بر هندوانه از آب هندوانه هم می توانید به عنوان یک نوشیدنی استفاده کنید .

کاهو سکنجبین. خیار سکنجبین

در تابستان از بقولات و سبزیجات و صیفیجات هم می توانید بهرۀ کافی و وافی ببرید. کاهو و خیار از قدیم الایام خوراکیهای عالی فصل گرما بوده اند. می دانید کاهو سکنجبین از خوراکی ها و از درمان کننده های صفرا در تابستان بوده ، خیار سکنجبین در خیلی از منطقه ها شایع است، خیار را خرد یا رنده می کنند و روی آن سکنجبین و آب می ریزند و هم می زنند و مانند شربت می نوشند و یک اثری مثل کاهو سکنجبین دارد . و همچنین کدو و اسفناج از صیفیجات و سبزیهای خیلی خوب تابستانند. می شود در غذاها ریخت و توصیه می شود کدو و اسفناج را در غذاهای تابستانه زیاد استفاده کنید ، دیدید آش های تابستانه اغلب اسفناج دارند.

از سبزیجات هم خرفه و گشنیز که خنکی دارند ، سبزیجات تابستانه اند و بسیار مفید است و در تعدیل مزاج فصل به شما کمک خواهد کرد.