علائم هضم خوب و زمان صحیح مصرف غذا

چگونه متوجه شویم هضم ما مناسب و خوب است و دارد کارش را درست انجام می دهد؟

لطفا اول یک نگاهی به مقاله “اشتهای صادق،اشتهای کاذب” بیاندازید و بعد ادامه این مطلب را بخوانید.

 وقتی در مورد اشتهای صادق صحبت می کنیم به یک نحوی داریم به میزان هضم و خوبی و درستی هضم هم اشاره می کنیم. همان علائم اشتهای صادق اگر خوب، به موقع و آسان به دست بیاید یعنی هضم خوب بوده و اگر دیر، بد با سختی و زحمت باشد و یا حتی علائم بیمارگونه در بدن حاصل شود یعنی هضم ضعیف و ناتوان است .

علائم اشتهای صادق را اگر به موقع به دست آوردید و دیدید که مثلا غذایی که می خورید برای شما سنگینی ایجاد نمی کند ، چهره ی ورم کرده مخصوصا پف کردن زیر پلک ها ندارید، بادگلو های ترش سوزان و با طعم غذا زیاد نیست، سر و صدای شکم و نفخ زیاد نیست، حس منگی و کدورت حواس ندارید، احساس ثقل و گرانی در سر ایجاد نمی شود -این ها نشان بدهضمی غذاست-  ، این نشانۀ این است که معده از پس غذا بر آمده و بخارات نامطلوب به سمت مغز و دماغ نمی فرستد بنابراین سر سنگین و گیج و منگ نمی شود. اجابت مزاج خوب انجام می گیرد و به موقع است و فرد دچار گرفتاری برای دفع کردن زوائد و فضولات نیست ، این نشانۀ قدرت هضم است. هر وقت علائم اشتهای صادق خوب و به موقع به وجود آمد فرد بداند که معده و گوارش او خوب کار می کند ، حجم غذای مصرفی کافی بوده و فشار زیادی به گوارشش نیاورده است بنابراین می‌تواند در هنگام ایجاد علائم اشتهای صادق بنا به نیاز، زمان غذا خوردن خود را تنظیم کند.

 در افرادی که نسبت به گرسنگی خیلی حساس هستند اگر زمان غذا خوردن به تاخیر افتد چکار باید کرد؟

یک عده ای هستند که دچار ضعف زیاد و حرارت زیاد در معده یا ناتوانی زیاد در گوارش هستند و به محض اینکه زمان غذا خوردن به تاخیر می افتاد یعنی از وقتی اشتهای صادق اعلام شد خوردن غذا را بیش از یک ساعت به تاخیر می اندازند، دچار یک سری مشکلات تجمع صفرا در معده می شوند. معده داغ می شود دهان تلخ می شود زردآب بالا می آورد سردرد می گیرد غش می‌کند و یک ناتوانی در ضبط و ربط امور بدن بوجود می آید. این افراد چکار باید کنند؟

 اولا باید هوشیار باشند که این تاخیر را ایجاد نکنند یعنی اگر عادت خود را می دانند به محض اینکه اشتها برایشان رخ داد در فاصله کوتاهی غذا مصرف کنند . اگر نشد و شرایط مهیا نبود چند تدبیر هست که گره گشاست.

 اول: یادتان باشد موقعی که صفرا بالا زده و زردآب بالا آورده اند و دهان تلخ است و معده به شدت داغی و سوزش و التهاب دارد آن زمان نباید اصلا غذا بخورند چون به محض اینکه غذا وارد معده شود می سوزد و باعث ایجاد اخلاط سوخته می شود و این مواد فاسد وارد سیستم کبدی میشود و ضررش بسیار است .

دوم: اینکه کاری کنند که این مواد ترشحی داخل معده رقیق شود. کمی گلاب را یا کمی عسلاب  -آب و عسل که باهم حرارت دیده اند- را بنا به مزاج آرام آرام بنوشند ، مزاج سرد باشد عسلآب و مزاج گرم باشد گلاب. یا اینکه در یک آبمیوۀ خنک یا گلاب یا عسلآب مقداری نان خرد کنند و اندک اندک بخورند تا به نحوی این حرارت معده بخوابد. حتی اگر منجر شود به اینکه یک بار قی کنند و صفرای زیادی که در معده جمع شده را خارج کنند این هم به نفع آنها خواهد بود و سپس چند قدمی راه بروند، در هوای خنک نفس بکشند و به درون خود خنکی برسانند و فرصت دهند تا دوباره بدن آرامش بگیرد و یک اشتهای درست و متعادل ایجاد شود.

 و سپس: حالا اینجا دو حالت داریم یا فرد بعد این عملیات واقعا یک اشتهای خوب پیدا می کند و می تواند غذا بخورد یا نه! اصلا اشتها از بین می رود و به اصطلاح می گوید: (اشتهام سوخت). واقعا این مرحلۀ (سوخت) است یعنی اصلا نباید غذا وارد معده شود. به این افراد توصیه می کنیم یک مقدار بخوابند ، یک استراحت کوتاه کنند ، بیدار که شوند اشتها دوباره برمی گردد ، آن وقت می توانند بدون اینکه دیر کنند غذای مناسب را مصرف کنند.

تطابق مزاج غذا و مزاج فرد

یک سوال بسیار مهمی که خیلی از افراد می پرسند اینست که آیا ما باید غذایی بخوریم که مثل و مشابه مزاج ما باشد ؟ خلاف مزاج ما باشد ؟ چقدر خلاف مزاج ما باشد ؟ درجۀ سردی گرمی تری و خشکی آن چقدر با مزاج ما فاصله داشته باشد ؟

 این مطلبی بوده که از قدیم الایام ذهن حکمای طب سنتی را به خود مشغول کرده است. یک عده موافق تشابه مزاج غذا با فرد بوده اند و یک عده مخالف و خلاصه درگیری بین حکما بوده و تا همین اواخر و آخرین کتاب های طب سنتی که نوشته شده همچنان رد پایش باقی است. اما سرجمع قانون کلی ما در طب سنتی اینست که وقتی سالمیم و می خواهیم حفظ الصحه کنیم باید مطابق مزاج پایه خود غذا بخوریم.  یک ساختمان را در نظر بگیرید که آجر هایی از آن دچار استهلاک و فرسودگی شده و باید تعویض شود این همان اتفاقی است که در سلول های بدن می افتد ، یک سلول هایی فرسوده می شوند و ما با تغذیه می خواهیم آنها را دوباره بسازیم .

آیا ما باید آجر ها را از جنسی هماهنگ و همگون با ساختمان انتخاب کنیم یا نه چیزی مخالف آن ؟

چون این ساختمان سالم است و انحرافی از تعادل خود پیدا نکرده است حتما باید اجزای آن همگون باشد ، ما می خواهیم این بدن استحکام داشته باشد و اگر ساز ناسازگار وارد کنیم حتما این نظم بهم می ریزد بنابراین تا وقتی بدن در صحت و سلامتی است اجزایی را برای خودش می پسندد که مثل خودش باشند ، پس در نتیجه حفظ صحت به غذای مشابه در مزاج و مثل خود است.

مزاج غذا در بیماری ها

و اما مزاج غذا در علاج بیماری ها بر ضد است یعنی حتما اگر از درجه سردی خارج شد باید به سوی گرمی باز گردانیم و اگر گرمتر شد باید آن را به سردی متمایل کنیم و به تعادل نزدیک سازیم . در این اصل که (علاج بیماری ها به ضد است) هیچکس اختلاف نظر ندارد و همه حکما در طول تاریخ طب متفق القول اند.

 اما در مورد اصل (حفظ صحت به مثل و مشابه است) نکته ظریفی وجود دارد که موجب اختلاف نظر شده است. آیا اگر ما یک مزاج موافقی را وارد یک مزاج پایه کنیم آن را دچار سوءمزاج نمی کنیم؟ یعنی مثلاً مزاج کسی گرم است ما هم غذای گرمی به او بدهیم گرمترش نمی کند؟

غذاهای معتدل بهترین غذاست

نکته اینجاست که اولا اولین غذایی که برای همه توصیه شده غذاهای معتدل است که ما یک بحث مفصل درمورد اینکه غذای معتدل چه هست و چه چیزهایی را باید بیشتر مصرف کنیم و چه چیزهایی بدن ما را دچار انحراف در کیفیت می کند و کمتر باید مصرف کنیم بعدا صحبت خواهیم کرد . پس غذای معتدل انتخاب شمارۀ یک همۀ افراد است. همه سعی کنند تا وقتی که در صحت و سلامتی هستند از غذاهای معتدلی که کیفیات بدن آنها را دچار افراط و تفریط نمی کند استفاده کنند. در درجۀ بعدی هر کسی می خواهد موافق مزاج خودش غذا انتخاب کند باید خیلی خیلی این درجه کیفیت ملایم باشد ، مثلا اگر که مزاج خودش گرم است و می خواهد سلول های بدنی بسازد که گرم باشند تا تناسب با کل بدن داشته باشند ، خیلی درجۀ گرمی باید ملایم باشد. به قدری که وقتی وارد بدن شد بدن را از تعادل پایۀ خود خارج نکند .

انتخاب صحیح کیفیت غذا

بنابراین این توصیه ی کلی که گفته شده (حفظ صحت به مثل و مشابه است) در اندازه های افراطی کیفیات نیست. یعنی در طب سنتی در تقسیم بندی کیفیات، چهار درجه کیفیت داریم که هر درجه را هم به سه قسمت تقسیم می کنیم یعنی دوازده قسمت کیفیت داریم. هنگام انتخاب غذا در فرد سالم و برای حفظ صحت، ما در همان درجۀ یک کیفیات و در قسمت اول و دوم از درجه یک باید انتخاب کنیم و خوراکی های خیلی ملایمی از لحاظ کیفیات گرم، سرد، تر و خشک را وارد بدن هایی می کنیم که در صحت کامل هستند تا بتوانند اجزای از دست رفته خودشان را دوباره بازسازی کنند و به تعادل برسانند . حالا اگر هر کدام از این افراد از مزاج خود فاصله گرفتند مثلا کسی که مزاج گرم پایه دارد ، گرم تر از مطلوب خود شد یا مزاج گرم پایه دارد سردی زائد پیدا کرد ، این افراد دیگر باید کم کم وارد بحث علاج و تدبیر شوند. حتی اگر از محدودۀ سلامت هنوز خارج نشده اند اما چون آن تعادل مطلوب از دست رفته است باز ما از مزاج غذا و خوراکی یا حتی میوه یا نوشیدنی که مخالفت بسیار ملایم با مزاج اولیه دارد استفاده می کنیم.

مثلا اگر مزاج پایۀ فردی گرم است و الان گرمی کرده  یعنی از تعادل خارج و گرمتر از مطلوب شده است و هنوز بیمار هم نیست -اما از آن حد تعادل خارج شده- ، ما کمی خنکی خیلی ملایم به او می دهیم ، همیشه حواسمان باشد اگر بیش از حد تغییر مزاج انجام دادیم به قول معروف از آن طرف بام می افتیم و یک سوءمزاج جدید برای فرد ایجاد می کنیم.

بازی ناآگاهانه با سردی ها و گرمی ها بیماریزاست

و هرگز نباید انحراف مزاج بدن را به این نحو مدیریت کرد که هر فردی بگوید چون من مزاج پایه ام گرم است پس باید سردی بخورم تا به نقطۀ تعادل برسم!  یک محاسبه ریاضی انجام دهد و فکر کند تعادل به این آسانی بدست می آید. نه اینطوری نیست اگر خداوند حکیم ساختار بدن شما را اینگونه آفریده که این میزان از گرمی، شرایط مطلوب اندام های داخلی شما را برای بهترین کارکرد ایجاد می کند ، نباید آن را بهم بزنید.

 و نباید فکر کنید که حتما مزاج گرم بهتر است و من چون سرد مزاج هستم باید خیلی گرمی بخورم تا تبدیل به گرم مزاج شوم. نه شما چون سرد آفریده شده اید مزاج سرد برای شما بهترین است و حفظ تعادل آن برای شما مناسب است. فقط هر مزاجی باید نقاط آسیب و ضعف را در مزاج خود بشناسد و با مشورت طبیب اصلاح کند تا بهترین بهره را از حیات خود ببرد. به این می گوییم (تقدم بالحفظ) یعنی (تبدیل به مزاج احسن). ببینید در هر مزاجی یک نقاط ضعفی وجود دارد مثلاً مزاج سرد ممکن است حافظه خوبی نداشته باشد و مزاج گرم ممکن است زود عصبانی شود ، این مزاج خوب است اما فرد می خواهد این نقص ها را کم کند و این کار خوبی است ولی روش خاص خودش را دارد و با حسن تدبیر می توانیم آنها را اصلاح کنیم –بعدا انشاالله در اینباره مقاله ای خواهم نوشت- اما اینکه سردمزاج را به گرمی یا گرم مزاج را به سردی ببندیم به هیچ وجه او را به صلاح نزدیک نمی کنیم بلکه ممکن است از تعادل موجود هم خارج و بیمار شود. خیلی از بیماریها به علت ندانستن این نکتۀ بسیار حساس است.

لطفا در انتخاب سردی گرمی تری و خشکی غذاها دقت کنید و در مرحلۀ اول تا می توانید غذاهای مطلق و غذاهایی که در اعتدال مزاجند را انتخاب کنید و در مرحلۀ بعد آن چیزی که به مزاج سالم شما بسیار شبیه و نزدیک است.