انتخاب صحیح غذا در پاییز / بخش اول

فصل پاییز مزاج سرد و خشک دارد پس طبیعی به نظر می رسد که غذایی که انتخاب می کنیم مزاجی گرم و تر داشته باشد و تا می توانیم از سردی ها و خشکی ها پرهیز داشته باشیم و البته باید به مزاج فرد هم دقت کنیم و در واقع یک برآورد کلی از مزاج خود، مزاج شهر، مزاج فصل، مزاج مقطع سنی، مزاج جنس و… در نظر می گیریم و انتخاب می کنیم که چه باید بخوریم.

 اما اگر فقط بخواهیم به فصل پاییز نگاه کنیم خوراکی های گرم و تر در این فصل بهترین انتخاب اند.

 خوارکی های گرم ملایم

البته ما در طب سنتی یک قانونی داریم که اگر میزان گرمی از یک سطحی بالاتر برود منجر به خشکی می شود. مثل آبی که حرارت می دهید و بخار می شود بنابراین خشک تر می شود یا غذایی که حرارت می دهید و آب و رطوبات آن متصاعد می شود و غذا خشک تر می شود.

 در بدن ما هم همین اتفاق می افتد. این اشتباه که اگر در فصل پاییز گرمی زیاد بخوریم سالم تر می مانیم باید اصلاح شود. قرار نیست ما آنقدر در پاییزگرمی بخوریم که جسم ما خشک تر شود.

 رطوبت بخشی مهمترین اصل خوراکی های پاییزی

جالب آنکه از دیدگاه طب ایرانی  (تری بخشی) در فصل پاییز خیلی مهمتر از (گرمی بخشی) است. یعنی در کتاب های طب سنتی آمده است که سعی کنید غذاهای شما در پاییز مرطب باشد -یعنی رطوبت بخش باشد- با میل به گرمی. یعنی گرمی به اعتدال در کنار رطوبت عالی و حتی گاهی از اوقات غذاهایی که تری خوبی دارند اما کمی هم سردی دارند هم مناسب فصل پاییزند مثل بسیاری از میوه ها .

میوه های مناسب پاییز

برای فصل پاییز در طب سنتی ما آمده است که میوه را اگر کمی نگه دارید و بعد مصرف کنید از بهترین خوراکیهای پاییزه است.

یک قانون در مورد میوه در طب سنتی داریم که تازه ی تازه چیده شده بهتر است استفاده نشود. باید مدتی از چیده شدنش بگذرد و بعد استفاده شود تا برخی مضراتی که در طب سنتی برای آن توصیف شده رفع شود. با گذر زمان رطوبت عالی که به بازسازی بدن ما کمک می کند در میوه باقی می ماند و پردازش می شود و برای مصرف خصوصاً در پاییز آماده می شود.

پس ما میوه ها را خصوصاً میوه هایی که رطوبت خوبی دارند و گرمی خیلی زائد ندارند و سردی خیلی زائد هم ندارند در این فصل توصیه می کنیم.

مثلاً سیب میوه ای بسیار عالی برای این فصل است.

گلابی میوه خوب پاییزه است.

انجیر چه خشک و چه تازه از انتخابهای خوب برای پاییز است.

انگور میوه ای بسیار خوب برای این فصل است. خود انگور و محصولات انگور مثل شیره ی انگور یکی از خوراکی های بسیار مناسب در فصل پاییز است.

فقط میوه های کاملاً رسیده

ما عموماً میوه های رسیده -یعنی آنها که از ترشی در آمده و میل به شیرینی پیدا کرده اند- میوه ی کاملاً رسیده را توصیه می کنیم.

در این نوع میوه اعتدال ایجاد شده و با مزه ی شیرینی که ایجاد می شود به طرف گرمی تمایل پیدا می کند و رطوبت هم همیشه در این مرحله بسیار عالیست. بنابراین میوه های کاملاً رسیده که از زمان چیدنش مقداری گذشته باشد خوراکی هایی بسیار عالی برای فصل پاییزند.

توصیه های لازم درباره موز و انار

در طب سنتی زیاد استفاده کردن موز را خیلی نمی پسندیم. موز میوه ای غلیظ است و برای هضم سنگین است. هرچند که گرمی و تری دارد و از نظر مزاجی موافق پاییز است اما معمولاً توصیه می کنیم که جز در دوره هایی که غذا کم مصرف می شود یا دوره نقاهت بیماریها که بیمار نمی تواند غذای خاص استفاده کند به مقدار مختصر مصرف شود و خیلی در خوردن موز زیاده روی نشود.

انار هم مثل هر میوه ای وقتی به سمت شیرینی رود به سمت گرم شدن هم می رود -یعنی حداقل از آنچه که هست گرم تر می شود-  پس انار شیرین هم برای پاییز مناسب است و نباید ترش و نارس مصرف شود و همچنین باید مصلحات لازم برای هضم بهتر همراه آن مصرف شود.  

سایر خوراکی های گرم وتر

گوشت

یکی از گرم و تر های عالی گوشت است؛ گوشت اولاً و کلاً مزاج گرم و تر دارد اما بین گوشت های مختلف طیفی از اختلاف مزاج وجود دارد. مثلا گرم و تر عالی در میان گوشت ها گوشت بره است که گوشت بره نر جوان ارجح است و البته گوساله ی جوان هم چون در مقطع گرم و تر عمرش هست -چون در دوره طفولیت است- او هم اعتدال مزاج دارد و مناسب محسوب می شود.

 مزاج گاو نسبت به سایر گوشت ها سرد تر و خشک تر است البته باید بدانید که گوشت ها کلاً گرم و ترند اما بعضی گوشت ها نسبت به گوشت های دیگر سردی آفرینند چون خون غلیظ سودایی تولید می کنند پس گوشت گاو را به هیچ وجه خصوصاً در پاییز توصیه نمی کنیم چون سردی و خشکی با خود به همراه می آورد.

 گوشت گوساله جوان خودش مزاجی سرد و خشک دارد اما چون در مقطع گرم و تر زندگی است اعتدال مزاج دارد و مفید است و به خاطر همین در طب سنتی بره و گوساله جوان را به عنوان گوشت های نزدیک به اعتدال توصیه کرده اند.

گوشت بوقلمون شبیه به بره است و گرمی و تری با خود دارد.

 گوشت مرغ خانگی هم مفید است و در گرمی و تری ملایم است.

و البته باید توجه کنیم که ما هیچوقت در طب سنتی به گوشت خواری افراطی توصیه نمی کنیم. آنچه که توصیه می کنیم گوشت خوردن حدوداً دو یا سه بار در هفته ست. این از توصیه های اسلامی هم هست که: هر سه روز یکبار گوشت بخور تا قوت بدنت شود و قساوت قلب و بیماری تولید نکند.

 غلات و حبوبات گرم وتر

گندم مزاجی گرم و تر دارد. در واقع اعتدال مایل به گرمی دارد و خونساز بسیار خوبی است.

 ماش مزاج سرد خیلی ملایمی دارد اما مایل به تری هست و در پاییز خوراکی مناسبی است.

نخود یکی از حبوباتی است که مورد غفلت قرار گرفته است. طب سنتی ما روی نخود نظر بسیار مثبتی دارد.  گرمی ملایم دارد، قوای غریزی را افزایش می دهد، انرژی خاصی به بدن می دهد و اجزا و اعضای بدن را تقویت می کند. مخصوصاً اینکه مزاجی گرم و تر دارد یعنی در فصل پاییز بیش از بقیه  فصول به درد ما می خورد.

روغن حیوانی

 روغن حیوانی را در پاییز خیلی توصیه می کنم.

 دارای مزاج گرم و تر و مقوی بدن و تقویت کننده ارواح است. روغن حیوانی که به روغن کرمانشاهی معروف است از تریاقیات در طب ایرانی است یعنی در بدن (سم زدا) محسوب می شود.

روح را قوی می کند و مزاجی گرم و تر هم دارد و سیستم ایمنی را هم تقویت می کند. یکی از مشکلات فصل پاییز این است که سیستم ایمنی بدن ضعیف می شود. چون مزاج پاییز مخالف مزاج خون و خلاف مزاج حیات است بنابراین قدرت حیاتی و طبیعت بدن در این فصل ضعیف می شود و ما باید چیزهایی استفاده کنیم که طبیعت و ایمنی بدن را تقویت کند.

مصرف روغن حیوانی به اعتدال یکی از این تریاقهای مقوی ایمنی است.