تدابیر خواب در فصل پاییز

خواب هم مثل همه چیز هایی که اطراف ما را فرا گرفته دارای مزاج است.

خواب برای ظاهر بدن انسان سرما و برای باطن انسان گرما بخش است و دارای مزاجی دوگانه است.

ما می دانیم وقتی بخوابیم هضم ما قوی تر می شود و غذایی که عاصی بر هضم است و معده را اذیت می کند یا بچه ای که نفخ کرده و هضم شیر یا غذا او را اذیت می کند اگر بخوابد حرارت در باطن و درون خصوصاً در اطراف معده جمع می شود و مشکل گوارشی برطرف می گردد. چون ما در طب سنتی منبع حرارت حیاتی انسان را قلب و منبع حرارت طبیعی را کبد می دانیم که در دو طرف معده قرار می گیرد و به معده حرارت بسیار خوبی می رساند و با خواب این گرما منسجم و متمرکز شده و اثربخش تر می گردد. این خاصیت بسیار موافق طبع پاییز است.

 مزاج خواب

مزاج خواب در طب سنتی سرد کننده ظاهر بدن و گرم کننده باطن بدن اما رطوبت بخش عام است یعنی رطوبت بخش ظاهر و باطن است. پس مزاج خواب مرطب عموم و مسخن درون است.

مزاج فصل پاییز سرد و خشک است و همه مشکلات سرد و خشک هم در فصل پاییز تشدید می شود و باید مدیریت شود. پس ما می توانیم از رطوبت بخشی خواب برای این عامل استفاده کنیم.

و قبلاً گفتیم آنقدر که در پاییز ما با خشکی مشکل داریم با سردی مشکل نداریم و هنور سردی فصل به آن حد نرسیده است که آزارنده شود.

خواب معتدل و کافی

اما در اینجا ما از خواب معتدل المقدار صحبت می کنیم. نه آنقدر زیاده از حد که تعادل مزاج را به هم بریزد نه آنقدر کم که سردی و خشکی به بدن انسان غلبه کند. از خواب معتدل المقدار در فصل پاییز به عنوان تدبیر مشکلات سردی و خشکی این فصل استفاده می کنیم. توصیه می شود چون فصل پاییز امتزاج فصلین است یعنی هم خصوصیات گرمای تابستانه با خود دارد و هم خصوصیات زمستانه با خود دارد در این فصل وقتی می خواهیم بخوابیم باید حواسمان باشد که همان دمایی که الان داریم حس می کنیم ثابت نخواهد ماند و باید همیشه رو انداز مناسب هنگام خواب در اختیار داشته باشیم که به محض آنکه سرما را احساس کردیم از آن استفاده کنیم و نگذاریم سردی بر بدن ما غلبه کند و در عین اینکه داریم از رطوبت بخشی خواب در فصل پاییز استفاده می کنیم و از آن بهره می بریم غافلگیر و بیمار نشویم.

خواب در روزهای پاییزی

ما در آداب خواب در طب ایرانی -اسلامی داریم که خواب کلاً متعلق به شب است. خداوند شب را برای خواب و آرامش آفرید و روز را برای فعالیت. اما در روز های بلند در توصیه های اسلامی خصوصاً یک خواب کوتاه در میانه ظهر یعنی در وقت زوال وقتی که خورشید به وسط آسمان می رسد را توصیه می کنند به عنوان خواب قیلوله و معمولا در وسط روز قبل از ساعت ناهار خوردن است و به خاطر رفع خستگی یک روز طولانی و توانایی برای ادامه کار در همان روز از این خواب کوتاه استفاده می کنیم. آداب خاصی دارد که در جای خود تعریف خواهد شد اما اگر کسی هضم ضعیفی داشت یا بعد از غذا خسته بود و می خواست استراحتی کند حتماً باید یک فاصله ی حداقل 45 دقیقه ای با غذا ایجاد کند و بعد استراحت کند. خواب هم خواب عمیق نباشد. باید خواب کوتاه باشد و این خواب کوتاه آدابی دارد که در مباحث خواب جداگانه خواهد آمد.

خواب شب زود هنگام

اما در مورد خواب شبهای پاییز آنچه مهم است آنست که عزیزان زودتر بخوابند مخصوصاً که زودتر غروب می شود سعی کنند چند ساعتی بعد از غروب بخوابند تا وقت اذان صبح و بعد از آن اگر نیازی به خواب بیشتر داشتند فوقش یک ساعتی استراحت تا قبل از بلند شدن آفتاب داشته باشند.

 بر اساس مزاج هم که گفتیم مزاج هرچه خشک تر باشد نیازش به خواب بیشتر است (خواب رطوبت بخش است) بنابراین کسی که مزاجش خشک تر است مخصوصاً مزاج دماغ او خشک است یا کارهایی دارد که دماغ را خشک می کند مثلاً خیلی فکر می کند یا خیلی کارهای دقیق انجام می دهد و ظرافت در کارهایش وجود دارد باید ساعت خوابش مدیریت شده تر باشد. نباید هرگز از ساعت خواب خود کم کند اما دقیقاً برعکس است یعنی میل به خواب در کسانی که رطوبت بالا دارند بیشتر است و دوست دارند بیشتر بخوابند اما خواب هم برای آنها ضرر بیشتری دارد باید از زیاد شدن خواب پرهیز کنند. و خشک مزاجها باید سعی کنند ساعت خواب را بیشتر کنند اما میل کمتری به خواب دارند.

ضرر بیداری شبانه برای خشک مزاجان در فصول خشک

یک خشک مزاج خصوصاً مزاج خشک دماغ، خیلی دوست دارد کارهایش را در شب انجام دهد و بیدار بماند. احساس لذت بیشتری می کند چون در شب تمام محرک های خارجی حذف می شوند و حدّت حواس پیدا می کند و خود او هم خشک مزاج است بنابراین حدّت حواس دارد و خیلی لذت می برد از اینکه کارها را با تمرکز بیشتر در شب انجام دهد اما نمی داند که چه ضربه بزرگی به مزاج و سلامت مغز و اعصاب و دماغ خود وارد می کند چون با نخوابیدن این خشکی را تشدید می کند خصوصاً در فصل خشکی مثل پاییز. بهترین کار اینست که این افراد سر شب بخوابند و نیمه شب و ساعتی قبل از اذان صبح و بین الطلوعین را بیدار باشند تا بهره ی عالی ببرند.

فواید بیداری بین الطلوعین

بالاترین سطح انرژی اندازه گیری شده در کل عالم آفرینش در ساعت بین الطلوعین بوده است و مطالعه و تفکر و بیداری در این ساعات می تواند بهره وری ذهنی و عقلی انسان را خیلی بالا ببرد این حقیقت را با دستگاه های اسیلوگراف چک کرده اند که سطح انرژی را اندازه گیری می کند در مقاطع مختلف و در مکانهای مختلف سطح انرژی زمان را بررسی کردند و دیدند بالاترین سطح انرژی زمان متعلق به فاصله طلوع فجر تا طلوع آفتاب است.

ما روایات بسیار  داریم که اگر بین الطلوعین را درک کنید رزق و روزی شما زیاد می شود. معنای رزق در طب اسلامی خیلی وسیع است. وقتی فهم و علم شما بالا می رود یعنی رزق شما زیاد شده است، دریافت معنوی شما که بالا می رود یعنی رزق شما زیاد شده است. بنابراین نخوابیدن بین الطلوعین و گذاشتن کارهای دقیق برای زمان بین الطلوعین و مقداری قبل از اذان صبح را به همه کسانی که کار کردن در شب را دوست دارند توصیه می کنیم.

اصلاح عادات غلط خواب

اگر نمی توانید شبها زود بخوابید و صبح زود بیدار شوید این فقط یک اشکال عادتی است و ما در طب سنتی می گوییم: (عادت حکم طبیعت ثانویه را پیدا می کنند) یعنی هر فرد هر طبیعتی دارد با عادت های خود می تواند یک طبیعت دیگری روی آن سوار کند. بنابراین فردی که می گوید من نمی توانم تنظیم صحیح خواب کنم این یک طبع ثانویه ست با عاداتی که خیلی مخرب هستند. در طب سنتی توصیه می کنند که با عادات غلط برخورد کن و آنها را اصلاح کن اما آرام آرام و با مدارا.

اصلاح عادت قوانینی دارد که مهمترین قسمت آن اینست که باید با مدارا و آرامش و به تدریج باشد.

 هیچ وقت به طبیعت زور نگو! چون عکس العمل منفی نشان می دهد. بنابراین به این افراد می گوییم شما یک ربع یک ربع نیم ساعت نیم ساعت خواب خود را تنظیم کنید هر شب که دیرتر می خوابیدی یک ربع، نیم ساعت زودتر بخواب و هر صبح هر ساعتی بیدار می شدی یک ربع، نیم ساعت زودتر بیدار شو! آرام آرام.

لذتی که در اصلاح عادات غلط وجود دارد -خصوصاً عادات غلط خواب- بر کل زندگی شما اثر مطلوب می گذارد. خود را از این لذت محروم نکنید.