آداب تغذیه در فصل تابستان: توصیه ها

با شروع فصل تابستان دو مشکل برای گوارش پیش می آید. یکی این که قدرت هضم ضعیف می شود و غذاهایی که می‌خوریم نباید به گوارش ما فشار وارد کنند و دیگر این که چون طبع فصل و هوا گرم و خشک است نباید غذاهایی بخوریم که این گرمی و خشکی را تشدید کند. در واقع ثوران و جوشش صفرا از خصوصیات فصل تابستان است و نباید غذاها طوری باشد که این صفرا تخریب بیشتری ایجاد کند و منجر به بیماریهای صفراوی شود.

می‌خواهیم در مورد غذاهایی صحبت کنیم که برای فصل تابستان مناسب است .

غذای تابستان: کم حجم و آسان هضم

غذای تابستان باید ( قلیل المقدار از لحاظ کمیت) باشد ، یعنی پرخوری نکنیم . کم خوردن از توصیه‌های بسیار واجب در فصل تابستان است .

دوم این که غذاها سریع الهضم باشند . یعنی خیلی غلیظ نباشند. غذاها لطیف باشند تا وقتی وارد سیستم گوارش ما می شوند با توجه به اینکه حرارت غریزی در فصل تابستان در اطراف سیستم گوارش ، کم و ضعیف است خیلی زحمت و دردسر برای معده‌ درست نکنند و معده بتواند به راحتی بر آن‌ها اشتمال پیدا کند یعنی آنها را در بر گیرد و هضم کند و برای ادامه کارها به سیستم کبدی بفرستد تا اخلاط مناسب از آن ساخته شود و خون خوب تولید شود . پس یک غذای لطیف و غذای سریع الهضم در فصل گرما مناسب است و همچنین غذایی که به راحتی از معده‌ی ما انحدار پیدا کند یعنی توقف طولانی در معده نداشته باشد . به خاطر اینکه نمی‌خواهیم در طول فصل تابستان فشار و سنگینی معده داشته باشیم .

 در تابستان بیشتر گوشت سفید بخورید

اگر خواستید گوشت بخورید باید از گوشت‌هایی بخورید که لطیف‌تر است. طب چند هزار ساله‌ی ما می گوید گوشت وقتی که میل به رنگ سفید پیدا کرد هضمش آسانتر می شود. از گوشت‌های سفید، ماهی خصوصا ماهی قزل آلا،  ماهی قزل رودخانه ای کوچک یا ماهی‌های کوچک اندام مثلا کیلکا هضم خوبی دارند و خلط و ترکیبات مناسبی هم در بدن ما تولید می‌کنند. و از گوشت‌های سفید توصیه شده ، گوشت پرندگان است. از توصیه‌های بقراط است که مرغابی و تیهو و جوجه را توصیه می کند و بقیه حکما هم به تناسب منطقه و مکان این توصیه ها را بالا و پایین کرده اند و خلاصه اینکه گوشت جوجه و گوشت مرغ خصوصاً خانگی که از سلامت بیشتری برخوردار است -و اگر نشد، مرغهای سالم کوچک بازاری هم اشکالی ندارد- برای فصل تابستان مناسب است. در عین حال که قوت خوبی دارد حرارت زیاد و سوخت و ساز زیادی هم به بدن تحمیل نمی کند. این یعنی همان (لطافت گوشت) که مد نظر ماست.

گوشتخواری را در تابستان کاهش دهید

ازگوشت های قرمز اگر خواستید استفاده کنید یکی گوشت بره است که گرمی ملایم و مطبوع دارد و یکی هم گوشت بزغاله است، این دو تا هر چه کم مقدار تر بهتر. به طور کلی هرچه رنگ گوشت به سمت سرخ‌تر برود یعنی گوشت قرمزتر شود، حرارتش بیشتر خواهد شد و هضمش سنگین‌تر.

پس در نتیجه در یک قانون کلی برای گوشتها در فصل تابستان می گوییم: چون غذای تابستان باید سریع الهضم و لطیف باشد پس از گوشت‌های سفید، گوشت ماهی‌های کوچک و مرغ و پرندگان بیشتر استفاده کنیم و اگر خواستید گوشت استفاده کنید گوشت بزغاله و بره به نسبت از همه سالم‌تر است  اما سعی کنید در فصل تابستان حتی الامکان گوشت خواری کم باشد.

غذای تابستان: مزاج سرد یا دمای سرد؟

یک نکته‌ی بسیار مهم: در تابستان علاوه بر اینکه ما با گرمی و خشکی روبرو هستیم با سردی و ضعف سیستم گوارش هم روبرو هستیم و باید خیلی مراقب باشیم که وقتی می‌خواهیم مزاج فصل را رعایت کنیم آسیبی به اندام‌های باطنی از جمله سیستم گوارش که موضوع بحث امروز است نرسانیم. وقتی می گوییم (غذای سرد) یا سرد بالفعل است یا سرد بالقوه . بالفعل یعنی اینکه دمایش سرد باشد، مثلا فرد (آب دوغ خیار) درست می کند یک تکه یخ هم می اندازد داخل آن و همینطور سرد و یخی به عنوان یک غذا و خوراکی _که خیلی هم می‌چسبد_ در ظهر تابستان استفاده  می کند . یکی این است که دمای غذا پایین و سرد است و یکی این است که طبع و مزاج غذا سرد است و این یعنی سرد بالقوه. در این فصل با هر دوتا –بالفعل و بالقوه- مشکل داریم و باید اعتدال را رعایت کنیم .

نکته: یادتان باشداین ممنوعیت سرد بالفعل برای غذاست نه نوشیدنی‌ها . قوانین آشامیدن را بعداً خواهم گفت.

هشدار: دمای غذا نباید خیلی سرد باشد

در مورد غذا -هنگام خوردن- نباید سرد بالفعل باشد یعنی سرد خوردن غذا به سیستم گوارش ضرر می زند ، علی‌الخصوص اگر خیلی سرد باشد یعنی نه تنها داغ نباشد بلکه حس سرما را انتقال دهد. غذای ولرم یا خنک اشکالی ندارد. مثلا غذاهای حاضری –غیر پختنی ها- خیلی سرد نیستند ولی غذای پخته و داغ هم نیستند . ولی یک چیزی فرضاً مثل همین آب دوغ خیار -که خیلی هم استفاده می شود- ، آب و ماست و خیار و بعضی‌ها برای آنکه مزاجش را تعدیل‌کنند گردو و کشمش و سبزی و ریحان و غیره به آن اضافه می‌کنند که این کار بسیار مناسبی است. و بعضی در آن یخ می اندازند که کار بسیار غلطی است. اگر دمایش خیلی یخ و سرد نباشد می تواند یک غذای خوب و پایین آورندۀ غلیان صفرا باشد. چون دوغ که ترکیب اصلی این غذاست برای مقابله با صفرا خیلی مناسب است. اما اگر یخ در آن استفاده شود و سرد بالفعل شود خیلی مضراست .

هشدار: مزاج غذا هم نباید خیلی سرد باشد

دوم اینکه مزاج غذا سرد باشد. در آن مورد هم ترجیح می دهیم خنکی‌ها را بیشتر استفاده کنیم تا سردی ها را.

می دانید که مزاج‌ها درجه دارند یعنی از درجه‌ی یک که خنکی یا گرمی یا تری یا خشکی ملایم است تا درجه‌ی چهار که خیلی شدید می شود هر کدام از این کیفیات دسته‌بندی می شوند و هر درجه هم به سه قسمت تقسیم می شود یعنی در مجموع دوازده رتبه برای مزاج یک ماده متصور است. بنابراین وقتی خواستیم از غذاهای سرد مزاج استفاده کنیم از درجات پایین،  یعنی خنکی ها استفاده می‌کنیم .

خوردنی های خوب تابستانه

پس در تابستان آش‌های خنک خیلی مناسب اند –به شرط سلامت معده-. آش دوغ ، آش ماست ، آش آبغوره ، آش هایی که خنکی ملایم دارند غذاهای خوبی اند ، آش جو و ترکیبات جو و ماء الشعیر، از ترکیبات خیلی عالی و غذاهای مناسب در فصل تابستان هستند و خود ماست -به عنوان یک غذای مستقل- عالیست. می‌دانید ماست تریاقیت دارد یعنی ماست ضد سم است و بسیاری از سموم خصوصاً سموم گرم بدن را پاکسازی می کند.

ماست که می گوییم منظور ماست طبیعی و خوب است. چیزی به آن افزوده نشده باشد، به روش‌های غیر طبیعی تهیه نشده باشد و … ، فرد شیرطبیعی را بجوشاند و ماست ببندد -که قوانین دارد-. ماستی که بسته شده است سنتی است. اگر این را با نان برای غذا استفاده کند و مخلوط با غذاهای دیگر نکند خوب است البته افزودن مقدار مختصری پودر زنیان چون هضم آنرا اصلاح می کند اشکالی ندارد. ماست و دوغ و لبنیات قاطی غذاها نباید خورده شوند و طب جدید و قدیم متفق القول اند که هضم غذا را خراب می کنند و ترکیب‌ها را بهم می‌ریزند.

غذاهای پختنی کمتر میل شود

همچنین غذاها از لحاظ دما معتدل باشند و خیلی گرم و داغ نباشند. پس ما نباید در فصل تابستان زیاد غذای پختنی بخوریم. غذاهای داغ و سوزان نباید مصرف کنیم. غذاهای سنگین هضم نباید بخوریم غذاهای لطیف بخوریم سریع‌الانحدار سریع الهضم، و تا می‌توانیم در فصل تابستان کم بخوریم و به معده و گوارش فرصتی بدهیم تا قوای خودش را جمع کند و برای هضم‌های اصلی بکار ببرد.

برنج غذای افراد سالم

اگر بدن سالم باشد می‌توانید برنج بخورید و از آن نفع ببرید و جالب اینجاست که در کتب مفردات برای برنج مزاج ثابتی نمی گویند. نوشته اند که در بدن اصحا – سالم ها- خود را تبدیل می کند به هر چیزی که در بدن نیاز باشد. اگر سردی لازم باشد سردی می دهد، اگر گرمی لازم باشد گرمی می دهد. اصلا یک غذای خیلی جالبی است. ولی به شرط آنکه معده و بدن سالم باشد. به محض این که مزاج شما به سمت یک بیماری یا یک سوءمزاج انحراف پیدا کرد می نویسند که بیماران نباید برنج بخورند فقط فرد صحیح و سالم باید برنج بخورد، حریف خیلی از افراد نمی شویم و نمی شود برنج را حذف کرد اما باید بدانیم برنج در بدن بیماران غالباً طبیعت سردی نشان می دهد. پس برنج هر چند که خنک است و از نظر مزاجی مناسب تابستان است اما خیلی در بدن‌های بیمار توصیه نمی‌شود.

برنج لزوجت هم دارد مخصوصا اگر به صورت کته پخته شود. آب برنج لزوجت و چسبندگی قابل توجهی دارد که یبوست شکم و اشکال در مسیرهای کبد را با خود به همراه می آورد. خیلی خوردنش را برای بیماران کبدی و مبتلا به یبوست توصیه نمی‌کنیم ، اگر هم خواستند استفاده کنند لااقل به صورت آبکش بپزند یعنی در مرحله میانه طبخ آبش را جدا کنند و دوباره بگذارند برنج دم بکشد و خیلی طولانی هم دم نکشد تا خمیر نشود چون آن لزوجت در مرحله دم کشیدن هم ممکن است آزاد شود -تقریبا شبیه آن چیزی که به آن می گوییم نشاسته برنج و چاق کننده هم هست-.

حالا اگر دوست دارید توصیه ای برای لاغری بشنوید بفرمایید: اگر برنج را آبکش کنید و سپس زمان کوتاهی دم کنید چاقی کمتری ایجاد می کند.