خلاصه کتاب حفظ الصحه ناصری اثر محمد کاظم گیلانی

کتاب حفظ الصحه ناصری از بهترین کتابها در زمینه حفظ سلامتی و طب سنتی است که در زمان قاجاریه توسط حکیم گیلانی نوشته شده است.

در اهمیت این کتاب همین بس که نگارنده آن حدود ۱۲۰ سال عمر کرده و از عاملان دستوراتی است که خود در این کتاب نگاشته است.

نگارنده کتاب در مقدمه کتاب علت نوشتن این کتاب را چنین توضیح داده است:

«آنچه مشاهده شده، و به علاوه از اساتید آگاه خبیر بصیر معمر [مسن] که در این فن شریف اطلاع کامل علما و عملا داشته ‏اند مسموع شده؛ تقریبا یک‏صد سال است که در مملکت ایران مراقبت حفظ صحت از رسومات متروکه است، [این که] سهل است، از بابت قصور هم به معالجه مرض هم کسى اقدام نمی نماید.

مگر آنکه آن مرض در مزاج به حدى مستولى شود که قریب به ممتنع العلاج گردد، آن‏ وقت به معالجه اقدام مینمایند. فلهذا یک نفر آدم صحیح المزاج که مزاجا و عضوا سالم باشد کمتر یافت می ‏شود و اغلب در بدایت سن و جوانى اکثر قوا و افعال خود را عادم و فاقدند. توضیحا شخصى که هنوز به سن سى سال نرسیده است، اکثر موهاى او از سیاهى به سفیدى مبدل شده و از اسنان به سبب نداشتن دندان یا فساد آن شماره سال می ‏کند و عذر می ‏آورد و در قوّت معده جز سوء هضم و سقوط اشتها حاصلى نه، و در چشم به سبب ضعف قوه باصره محتاج به کحل و عینک است و در استماع مسموعات، قوه سامعه نقصان پذیرفته و در تحصیل قوه باه محتاج به سقنقور و مغز عصفور [گنجشک] گشته و همچنین در سایر قوا و افعال آنها.»

کتاب حفظ الصحه ناصری در ۶ فصل به مباحث ذیل می پردازد :

• تدبیر سته ضروریه
• تدبیر ابدان به مقتضای هر سن
• تدبیر ابدان خارج از اعتدال
• تدبیر مسافرین برّ و بحر
• حفظ‌ صحت اعضاء
• انواع غذاها از حبوب و گوشتها و میوه‌ها و سبزیها